پژوهشگاه استاندارد به عنوان مرجع علمی و پژوهشی نظام استانداردسازی در دوره تحولی (1403-1400) توانست با راهبری پروژههای تحقیقاتی و تدوین استانداردهای پژوهش محور و راه اندازی مرکز نوآوری، مقدمات لازم برای "انتقال یافتههای علمی در نظام استاندارد" را برای رفع موانع تولید و بهبود و ارتقاء کیفیت محصولات به صنایع و مراکز خدماتی فرآهم آورد.
در ادامه سایر اقدامات پژوهشگاه استاندارد در دوره تحولی برمبنای «قانون تقویت و توسعۀ نظام استاندارد» به اختصار بیان شده است.
- توسعه و ملیسازی استانداردهای تخصصی دستگاههای اجرایی؛
درراستای اجرای تبصره 3 ماده 3 قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد، پژوهشگاه استاندارد با مشارکت شرکت ملّی نفت ایران، شرکت ملّی گاز ایران و شرکت صنایع پتروشیمی ایران؛ بیش از 120 استاندارد ملّی در صنعت نفت را بر اساس آخرین ویرایش استانداردهای بینالمللی و رویّههای عمل شرکتهای معتبر بینالمللی، تعیین و تدوین کردند.
همچنین با مشارکت وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی؛ 240 استاندارد مورد نیاز مرتبط با سلامت شغلی و اولویتبندی آنها بر حسب مفاد قانون تقویت و توسعۀ نظام استاندارد احصاء شده و به صورت کتاب منتشر گردید.
این پژوهشگاه با مشارکت وزارت میراث فرهنگی و گردشگری؛ استانداردسازی و ارتقاء کاراییِ محصولات صنایع دستی در پنج گروه خاتمسازی، فیروزهکوبی، قلمکاری، ملیلهکاریِ نقره و میناکاری و هدایت تدوین استانداردهای ملّی در این زمینه را مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
- انجام تحقیقات جهت تدوین و بهروزرِسانی استانداردها؛
سازمان ملی استاندارد ایران براساس ماده 5 قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد انجام تحقیقات جهت تدوین و بهروزرِسانی استانداردها را برای ارتقای کیفیت و بهبود روشهای تولید و خدمت به پژوهشگاه استاندارد واگذار کرد که اجرای این قانون منجر به تدوین بیش از 100 استاندارد ملّی ایران بر مبنای تحقیقات شد.
در همین زمینه و به منظور استانداردسازی «قطعات خودرو» از طریق راهبری پروژۀ کلان تدوین استانداردهای ملّیِ 1000 قطعۀ خودرو، در سال 1402 تدوین استانداردهای ملّیِ 537 قطعۀ خودرو بر اساس استانداردهای بینالمللی، دانش بومی و مقرّرات فنّی به پژوهشگاه ابلاغ گردید.
علاوه براین، تدوین و بهروزرسانی بیش از 300 استاندارد ملی ایران در زمینههای صنعتی مختلف، در دوران تحولی توسط محققین و متخصصان پژوهشگاه صورت گرفت.
مشارکت در تدوین استانداردهای بینالمللی جهت تسهیل تجارت و حضور در بازارهای جهانی از طریق راهبریِ تعداد 80 کمیتۀ متناظر بینالمللی، ارائه بیش از 1000 اظهارنظر فنی درخصوص اسناد و مدارک استانداردهای بینالمللی در دست تدوین و همچنین تدوین و مشارکت در تدوین 15 عنوان استاندارد مؤسّسۀ استاندارد و اندازهشناسی کشورهای اسلامی (SMIIC) بخش دیگری از فعالیتهای پژوهشگاه استاندارد در حوزه تدوین استانداردهای بین المللی بود.
- استانداردسازی و ارزیابی انطباق براساس قوانین بالادستی؛
پژوهشگاه استاندارد در دوره تحولی سازمان ملی استاندارد ایران در راستای اجراء بند (18) «قانون هوای پاک» علاوه بر آزمون نمونههای بنزین و گازوئیل توزیع شده در جایگاههای عرضه سوخت در سطح کشور طبق برنامهزمانبندی فصلی و همچنین آزمون و ارزیابی آزمونهای انجام شده بر روی نمونههای مشکوک به قاچاق سوخت و فراوردههای نفتی، برای تدوین استانداردهای مربوط به این وظیفۀ قانونی از جمله بنزین موتورهای درونسوز، بنزین یورو 5، نفت کوره، نفتگاز، نفت سفید، گاز طبیعی، گاز طبیعیِ فشرده به عنوان سوخت خودرو و گاز نفتیِ مایعشده به عنوان سوخت LPG اقدام نمود.
همچنین در راستای تحقّق مصوّبات کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی مبنی بر «بهبود کیفیت نان»؛ استانداردهای گندم و آرد گندم نان سنّتی(مسطّح) توسّط پژوهشگاه تجدید نظر شد.
تدوین استانداردهای ملی لوله و اتّصالات پلیاتیلن، لولههای PVC فاضلابی، پوشش خطوط لوله، شیرآلات بهداشتی، سوختهای مایع، کولر آبی تبخیری، استانداردهای حوزۀ خدمات نظیر خدمات قالیشویی و تعیین معیار مصرف انرژیِ تجهیزاتِ مختلف و وسایل گازسوز، مشارکت در تدوین دستورالعمل مصرف انرژی، ارزیابی انطباق نمونههای شیرآلات از نظر عملکرد و برچسب مصرف آب، ماشینهای الکتریکی گردان (الکتروموتور)، اندازهگیری کروسین، پیکروسین و سافرانال در زعفران جهت شناسایی تقلّبهای زعفران و بررسی استفاده از جاذبهای دوستدار محیط زیست جهت کاهش انتشار مادّۀ سمّی و سرطانزای فرمالدئید از اوراق فشردۀ چوبی به کاررفته در داخل ساختمان و ... از دیگر اقدامات پژوهشگاه استاندارد در دوره تحولی بود.
از دیگر اقدامات پژوهشگاه استاندارد میتوان به اجرای «قانون جوانیِ جمعیت»؛ از طریق تدوین سری استانداردهای 9گانۀ تعیین مرز بیشینۀ آفتکُشها در محصولات غذایی و انجام طرحهایی مانند بررسی عوامل مؤثّر بر بهینهسازی روش اوزونیزاسیون برای حذف یا کاهش سموم قارچی در ذُرّت و ارزیابی ریسک محصولات و همچنین مشاورۀ مُميّزیِ كربن و استقرار سيستم مديريت كربن و استاندارد در ردّ پایِ كربن مطابق با الزامات استاندارد ملّیِ شمارۀ 21874 اشاره کرد.
- مطالعات تطبیقی برای دستیابی به تجارب سایر کشورها در ارزیابی کیفیت؛
مطالعۀ تطبیقیِ "بررسی استانداردهای ملی و بین المللی 50 قلم کالای صادراتی کشور" با هدف ایجاد فضای رقابتیِ تولید در کشور و توسعۀ صادرات و نیز انجام پژوهش جهت "تعریف شاخصهای کیفیت و سنجش نرخ رشد کیفیت"، با هدف اندازهگیری سالانۀ نرخ رشد کیفیت محصولات اعم از کالا و خدمات با بهرهگیری از معیارها و شاخصهای معتبر و گزارش نتایج حاصل از ارزیابیها به مراجع ذیربط و جامعه با مشارکت دانشگاه صنعتی امیرکبیر در پژوهشگاه استاندارد انجام گرفت.
سازمان ملی استاندارد براساس بند 20 ماده 7 قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد، وظیفه تعیین جایزه ملی کیفیت و برگزاری مراسم مربوط و اعطای جایزه مزبور را بهعنوان مرجع رسمی این وظیفه در کشور داراست. از اینرو با توجه به ضرورت ارتقای کیفیت، مشارکت در تعیین جایزه و برگزاری این مراسم در سال 1402 توسط پژوهشگاه صورت گرفت.
- توسعۀ کمّی و کیفیِ آزمایشگاههای پژوهشگاه و اجرای روشهای آزمون جدید درراستای ارزیابی انطباق کالاهای دارای نشان استاندارد؛
آزمایشگاههای سازمان جز در مورد کالاهای سلامتمحور خاص؛ به عنوان آزمایشگاههای مرجع در کشور شناخته میشوند از اینرو علاوه بر توسعه کمی و کیفی آزمایشگاههای "بنزین، حلال، دیرسوزی و عیارسنجیِ فلزّات گرانبها"؛ طرّاحی و ساخت دستگاههای مورد نیاز برای آزمون در آزمایشگاههای مرجع از جمله" دستگاه پُرزدِهی فرش ماشینی، دستگاه دوام زیپ و فکهای مربوطه، دستگاه نفوذپذیریِ هوا جهت تست پارچه کیسۀ هوای خودرو، دستگاه دوام اسفنج پُلیاورتان، تجهیزات آزمون اصطکاک سایش پوست بدن روی چمن مصنوعی، دستگاه آزمون تشک اسفنجی و... " مطابق با استانداردهای بینالمللی در دستور کار قرار گرفت. راهاندازی آزمایشگاه "کلاه ایمنی راکبین موتورسیکلت" و آزمون "لیزخوردگی پایپوش ایمنی" از دیگر اقدامات پژوهشگاه به منظور ایجاد زیرساخت برای ارزیابی انطباق کالاهای مشمول مقررات استانداردهای اجباری میباشد.
پژوهشگاه استاندارد علاوه بر تجهیز و راهاندازی آزمایشگاهها، با توجه به اهمیت ایمنی در آزمایشگاهها، نسبت به ارزیابی ریسک حریق و طرّاحی و اجرای سیستم پیشگیرانه و کنترلی حریق در آزمایشگاههای این مجموعه اقدام نمود.
در دوره تحولی؛ روشهای جدیدی برای آزمون لنت و صفحۀ کلاچ، جوراب، زیپ، تشک فنری، رنگ سانست یلو و پاپریکا در مواد غذایی، مقاومت در برابر یخزدگیِ کاشی سرامیکی، بررسی تحریکزایی حیوانات آزمایشگاهی، اندازهگیریِ سموم دیاکسی نیوالنول و زیرالنون در غلات، ارزیابی قابلیت بازدارندگی مواد محافظ خوراکی، شناسایی و تعیین تقلّبها در حوزۀ شناسایی حلّیت مواد غذایی از جمله شناسایی باقیماندۀ گوشت خوک در فراوردههای گوشتی و تعیین منشأ شیر خشک با روش مولکولی (real- time PCR) بر مبنای تحقیقات و معرفی این آزمونها انجام گرفت.
علاوه بر توسعه آزمونها در آزمایشگاههای مرجع سازمان، ارائه خدمات آزمایشگاهی لازم برای انجام و پیادهسازی آزمونهای مختلف، صحتسنجی آنها و تطبیق نمونه کالا با استانداردهای مربوط، با انجام بیش از 15000 آزمون در دوران تحولی از اقدامات پژوهشگاه بوده که برخی از آزمونهای انجام شده با هدف آزمون برروی نمونههایی صورت گرفته که از مراکز عرضه کالاها در سطح کشور جمعآوری و در راستای فرایند ارزیابی انطباق کالاهای دارای نشان استاندارد به پژوهشگاه ارسال شد.
- اقدامات پژوهشگاه استاندارد بر اساس بستۀ تحوّلیِ بهار خدمت؛
پژوهشگاه استاندارد برنامههای محوری خود را در اجرای بسته تحولی بهار خدمت، با بازمهندسی و تسریع در صدور نتایج آزمایشگاهی، عارضهیابی و رفع چالشهای استانداردسازی در واحدهای تولیدی، توسعه، تجهیز و به روزرسانی آزمایشگاههای مرجع پژوهشگاه استاندارد، تدوین و تجدید نظر در استانداردهای ملّیِ دارای کاربرد در صنایع با هدف حمایت از رشد تولید، مشاوره به شرکتهای دانش بنیان دنبال کرد.
در دوران تحولی، برنامهریزی و راهبری پروژههای تحقیقاتی توسط پژوهشگاه استاندارد با هدف شناسایی چالشهای فنّیِ واحدهای تولیدی و ارائه راهکارهای علمی به تولیدکنندگان صورت گرفت.
در اجرای این راهبرد، ارزیابی ریسک میزان باقیماندۀ سموم آفتکُش، تعیین شاخصهای میکروبیِ خوراک دام و طیور، ارزیابی و کنترل آلایندهها در محصولات خام کشاورزی، سنجش ماندگاری روغنهای خوراکی؛ ارزیابی ایمنی رنگ انگشتی با توجّه به اثرات مُخاطرهآمیزی که میتواند بر سلامت کودکان داشته باشد؛ تعیین ویژگی روغن دنبۀ گوسفندی و شحم گاوی و بررسی قابلیت استفاده از آن به جای روغنهای صنعتی؛ تعیین الزامات ایمنی بهداشت محیط کار و بازرسی و پایش بیش از 21000 خودرو موجود در شرکتهای بزرگ خودروسازی داخلی مورد توجه قرار گرفت.
- استقرار استانداردهای مدیریت کیفیت در پژوهشگاه و مشارکت در تایید صلاحیت نهادهای ارزیابی انطباق؛
پژوهشگاه استاندارد در دوران تحولی موفق به توسعه و استقرار الزامات استانداردهای مدیریت کیفیت 17034جهت تولید مواد مرجع، پیگیری استقرار الزامات استانداردهای مدیریت کیفیت 17024 جهت ایجاد نهاد گواهیکنندۀ اشخاص، پیگیری استقرار الزامات استاندارد 17020 جهت ارزیابی انطباق نهادهای انجامدهندۀ بازرسی حفظ و نگهداشت صلاحیت آزمایشگاهها و کالیبراسیون تجهیزات و افزایش دامنۀ سیستم مدیریت کیفیت استاندارد 17025 استقراریافته در آزمایشگاههای پژوهشگاه شد.
انتقال دانش استانداردسازی و ارتقاء کیفیت در راستای افزایش ضریب خِردوَرزی در صنایع تولیدی و خدماتی کشور از طریق برگزاری دورههای آموزشی ویژۀ صنعت، ارگانها و سازمانهای دولتی، مديران كنترل كيفيت، آزمايشگاههای همكار، نهادهای صدور گواهينامه و نهادهای بازرسی انجام گرفت.
با توجه به اهیمت تایید صلاحیت نهادهای ارزیابی انطباق، همکاری با سازمان ملی استاندارد در ارزیابی و تایید صلاحیت شرکتهای بازرسی و آزمایشگاههای آزمون در دستور کار پژوهشگاه قرار گرفت و متخصصان پژوهشگاه با مشارکت در تیمهای ارزیابی این نهادها، مشارکت موثری در ارزیابی و ارتقای خدمات مرتبط با نتایج آزمون، بازرسی و گواهیهای صادره توسط نهادهای ارزیابی انطباق تایید صلاحیت شده داشتند که این امر تاثیر به سزایی در اخذ تاییدیه ارزیابی همترازی صلاحیت آسیا - اقیانوسیه (APAC) داشت.
- ایجاد زمینه برای استفاده کارآمد از ظرفیتهای مراکز علمی و پژوهشی و پارکهای علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان؛
در راستای استانداردسازی کالاهای دانشبنیان، از سال 1399 عملیات ایجاد «مرکز نوآوری پژوهشگاه استاندارد» با تأمین بخشی از اعتبارات مورد نیاز از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز گردید که این مرکز در سال 1401، مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
با راه اندازی این مرکز تقویم آموزشیِ برای برگزاری دورههای آموزشی استانداردسازی و بستههای آموزشیِ مربوطه و کارگاههای تخصّصی استاندارد ویژۀ محصولات دانشبنیان تهیه شد. علاوه بر آن برنامهریزی برای برگزاری دورههای مربوط به بستههای آموزشی و بررسی محصولات دانشبنیان به منظور استانداردسازی تدوین شد.
- برنامه ریزی و اجرای دورههای آموزشهای کاربردی تخصصی نظام استاندارد کشور و تهیه محتوای فنی و تخصصی؛
ازآنجایی که تنها مرکز علمی و پژوهشی مرتبط با نظام استاندارد در کشور پژوهشگاه استاندارد است، این پژوهشگاه برای رفع نیازهای آزموشی تخصصی مورد نیاز فعالیتهای سازمان ملی استاندارد در چهار محور استانداردسازی، ارزیابی انطباق، تأیید صلاحیت، اندازهشناسی اقدام نمود و در این خصوص نسبت به برگزاری کارگاههای تخصصی ویژه مسئولین کنترل کیفیت، تربیت ارزیابان مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، برگزاری دورههای مرتبط با تعالی جایزه ملی کیفیت و دورههای آموزشی تخصصی و ترویجی استاندارد و همکاری با دانشگاهها در برگزاری واحدهای استانداردسازی برای دانشجویان و ... اقدام نمود.
لذا در این دوران تحولی، پژوهشگاه استاندارد 1207 دوره کوتاه مدت برای فراگیران دورههای تخصصی در حوزههای مختلف فعالیتهای نظام استاندارد معادل 251277 نفر/ساعت برگزار نموده، که در مقایسه با دورههای گذشته از نظر کمیت رشد 150 درصدی را تجربه کرده است.
- تاسیس،و راه اندازی و بهرهبرداری آزمایشگاه مرجع ملی حلال سازمان ملی استاندارد ایران جهت ارائه خدمات آزمایشگاهی
طبق ماده 14 قانون تقویت و توسعه نظام استانداردسازی، سازمان ملی استاندارد تنها مرجع صدور گواهینامه حلال بوده و برای صدور گواهینامه حلال، وجود مستندات مرتبط با نتایج آزمونهای مولکولی ضروری میباشد. باتوجه به توانمندی و دانش فنی آزمونهای تعین حلیت در پژوهشگاه استاندارد، آزمایشگاه مرجع حلال در این پژوهشگاه تاسیس و اقداماتی از جمله ابداع روشهای جدید استخراج DNA، تدوین استانداردهای روشهای تشخیص DNA حیوان حرام گوشت (خوک) و حلال گوشت (گاو)، ارائه خدمات آزمایشگاهی برای کنترل محموله های وارداتی ژلاتین، توانمندسازی بخش خصوصی از طریق برگزاری کارگاه آموزشی آزمونهای آزمایشگاه حلال و برقراری ارتباط فعال با مرکز استانداردسازی کشورهای اسلامی و انجام 325 تست آزمونهای بین آزمایشگاهی SMIIC در دوران تحولی در پژوهشگاه انجام گردید.